Recensie

 

 IMDb.com

Tmavomodrý svet (2001)

'Speak English, please', is een zin die veelvuldig voorbij komt in de Tsjechische film Tmavomodrý svet uit 2001. Tot misgenoegen van Britse RAF piloten houden de Tsjechen nogal wat onderonsjes in hun moedertaal, tijdens hun vluchten in de Britse Spitfire gevechtsvliegtuigen. In de Tweede Wereldoorlog waren bij de verdediging van Groot-Brittannië namelijk ook Tsjechische piloten betrokken. Zij zijn echter niet hartelijk bedankt toen de oorlog voorbij was.

In hun thuisland Tsjechië waren de Russische communisten de baas geworden. In dit nieuwe Tsjechië waren alle affiliaties met imperialisme, dus ook vliegen voor Engeland, strafbaar. Zo belandden nogal wat Tsjechen in de cel, slechts omdat ze de nazi's aan het Westfront hebben bestreden, in plaats van aan het Oostfront.

Zo gaat het ook de piloot Frantisek Sláma (Ondrej Vetchý) en zijn jonge, zeer getalenteerde leerling Karel Vojtisek (Krystof Hádek) af. De vliegeenheid van de luitenant wordt in Tsjechië overrompeld door de inval van de Duitsers. Er wordt geen schot gelost; de woede van de Tsjechen blijft slechts onderhuids. Deze nederlaag is voor Frantisek en zijn kameraden niet het laatste woord, en ze komen in Engeland terecht. Na een tijdlang als reserves te zijn achtergehouden, worden de piloten in diverse missies ingezet om Engeland te beschermen.

Dit alles wordt verteld in lange flashbacks van Frantisek, die zich op dat moment in een communistische gevangenis bevindt. Frantisek en andere gevangenen worden aan het werk gezet in een kerk, die herdoopt is tot een fabriek: veel symbolischer kan het niet. Hier komt hij er ook achter dat de arts (Hans-Jörg Assmann) - die zelf ook gevangen is - een ex-SS'er is. Dit leidt tot interessante conversaties.

De film legt echter de nadruk namelijk op de WOII flashbacks, en op een liefdesdriehoek welteverstaan. De jonge Karel, Frantiseks getalenteerde vriend en collega wordt ontmaagd door de eenzame Engelse Susan (Tara Fitzgerald), wier man, een marine officier, al meer dan een jaar vermist is. Niet snel erna ontmoet Frantisek haar ook, en uit de blikken die hij en Susan wisselen is het meteen duidelijk; de basis voor de liefdesdriehoek is gelegd. Het duurt echter wel 3 kwartier voordat deze 'verassing' echt uit de verf komt. De film worstelt zich daartoe door een groot aantal clichés heen, zij het veel beter uitgewerkt dan in het onuitstaanbare, maar direct vergelijkbare Pearl Harbor (2001).

Want de Tsjechisch gesproken film heeft wel sfeer. De acteurs spelen zonder uitzondering goed. De hoofdrolspelers laten zo af en toe wat hoogstandjes zien en de bijrollen zijn prima gecast. De interactie tussen de Britten en Tsjechen is goed uitgewerkt, interessant en soms zelfs humoristisch. Zo blijkt het opblazen van een 'dinghy' - Brits voor opblaasbootje - niet makkelijk te zijn.

Verder kent de film ook zo zijn actiescènes, met enkele mooi uitziende luchtgevechten. Prachtig detail vond ik de kogelhulzen die van vurende vliegtuigen naar beneden kelderde, met het nodige gevaar voor mensen op de grond. Maar de actie wordt jammer genoeg nooit echt spannend. Een aantal gevechten wordt zelfs niet eens uitgewerkt tot het eind, met als doel de aandacht op de liefdesdriehoek te richten. En die is helaas niet het meest interessant.

Het moet gezegd worden dat het boeiend is om de Tweede Wereldoorlog en de nasleep ervan vanuit het Tsjechische oogpunt te bekijken, of beter gezegd: dat was boeiend geweest. Hoewel de Tsjechische elementen er wel zijn, zoals de manier waarop de Tsjechen zich neerleggen bij de invasie van Duitsland, worden ze niet uitgediept. Ondanks het goede acteerwerk en mooi gefilmde vliegactie en het originele perspectief, ligt de nadruk teveel op de voorspelbare relatie tussen de naïve, jonge Karel, de rustige Frantisek en de verloren Susan.

Voor mensen die geïnteresseerd zijn in een onderhoudende film over WOII en vliegtuigen, is de film zeker het kijken waard. Maar houd even rekening met een bekende driehoeksformatie waarin de hoofdkarakters door de film vliegen. Cijfer: 7 / 10
<Ronald Veldhuizen>

Film Cast

• Ondrej Vetchý
• Krystof Hádek
• Tara Fitzgerald
• Charles Dance
• Oldrich Kaiser
• David Novotny
• Linda Rybová
• Jaromír Dulava
• Lukás Kantor
• Radim Fiala
• Juraj Bernáth
• Miroslav Táborský
• Hans-Jörg Assmann
• Thure Riefenstein
• Anna Massey